25 stycznia w Auli Collegium Novum UJ w Krakowie odbyło się uroczyste posiedzenie związane z wyżej wymienioną rocznicą. Posiedzenie to zorganizowało Towarzystwo Lekarskie Krakowskie, władze UJ oraz Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau. Wśród zaproszonych gości byli m. in . konsul niemiecki ,konsul amerykański, b. więźniowie a także Prezes Gminy Żydowskiej w Krakowie Jakubowicz. Posiedzenie otworzył Rektor Wojciech Nowak a prowadzili prof. Igor Gościński i prof. Aleksander Skotnicki.

Na wstępie na telebimie wystąpił Prezydent Muzeum Holokaustu w Los Angeles w Kalifornii w USA Paul S. Nussbaum. Muzeum to zostało utworzone w 1961r. przez lokalną grupę Ocalałych z Holokaustu, aby pomóc przyszłym pokoleniom stawić czoła historii Szoa oraz aby upamiętnić i uhonorować wszystkich tych, którzy doświadczyli niewyobrażalnego cierpienia oraz tych których pochłonęła czeluść tego bestialstwa. Nussbaum podzielił się z nami wątkiem osobistym. Otóż okazało się ,że wielu członków z jego najbliższej rodziny zostało zamordowanych w Auschwitz-Birkenau. Wprost z niesławnej rampy zostali oni przewiezieni do komór gazowych w czerwcu 1944r.   Mierzenie się z naszą historią ,nieważne jak bolesną jest jedynym gwarantem przyszłości wolnej od powtórek historii, tak w części ,jak i całości jej najciemniejszych rozdziałów –mówił Nussbaum oraz dodał –Gorąco się modlę o to abyśmy stale znajdowali siłę i hart ducha aby zmierzyć się z naszą historią ,uczyć się tego nawzajem, oraz o to aby udało nam się zapewnić kolejnym pokoleniom środowisko, które wyposaży je w narzędzia potrzebne do rozwoju ludzkości.

     Prof. Gościński przedstawił aktualną historię „Zeszytów Oświęcimskich” ,które tłumaczone na język angielski, niemiecki, francuski i rosyjski nareszcie trafiają do Internetu. Na razie w sieci znajdują się 24 zeszyty. Zespół redakcyjny „Zeszytów Oświęcimskich” tworzyli prof. Józef Bogusz, prof. Antoni Kępiński, dr med. Stanisław Kłodziński oraz mgr Jan Masłowski. Zeszyty ukazywały się przez 31 lat od 1961-1991r. co roku w rocznicę wyzwolenia obozu koncentracyjnego Oświęcim-Brzezinka. Liczą one ponad 7000 stron formatu A4 i zawierają ponad 1000 prac 460 autorów.

       Następnie mgr Helena Kubica z Państwowego Muzeum Auschwitz –Birkenau w Oświęcimiu mówiła o dzieciach i młodzieży w życiu obozowym. W obozie przebywało 292 tys. dzieci do lat 15 i młodzieży do lat 18. Byli to Żydzi, Polacy, Cyganie oraz Rosjanie. Było to 6 % z całej liczby więźniów. Zdarzało się, że wśród mężczyzn byli 16 i 18 letni chłopcy. Do obozu były przywiezione dzieci z Zamojszczyzny i dzieci z łapanek. Wszystkie one zostały zamordowane zastrzykiem fenolu ,głównie chłopcy. Dziewczynki przeważnie umierały z chorób. Następna grupa to dzieci z Powstania Warszawskiego które poprzez obóz przejściowy w Prószkowie trafiły do Oświęcimia około 1,5 tyś. w tym kilku tygodniowe niemowlęta. W 1943-1944 przywieziono dzieci z Białorusi. Dzieci były też w obozie w Konstantynowie koło Łodzi. Dzieci żydowskie stanowiły najliczniejszą grupę. Było to 20% z całej liczby Żydów przywiezionych do obozów. Dzieci niezdolne do pracy od razu były mordowane przez Niemców w komorach gazowych. Dzieci starsze były kierowane do bardzo ciężkiej pracy. Dzieci wykorzystywano też do eksperymentów medycznych, które przeprowadzał dr Józef Mengele. Dzieci urodzone w obozie były od razu mordowane bez względu na narodowość. Uśmiercano też kobiety w ciąży. W Terezinie stworzono tzw. obóz rodzinny gdzie dzieci przebywały razem z rodzicami –a wszystko to w celach propagandowych był nawet ogródek rodzinny.. Od stycznia 1945r.ewakuowano dzieci na teren Niemiec. Natomiast część dzieci wycieńczonych została w obozie do wyzwolenie go przez Rosjan. Trauma obozowa została w psychice tych dzieci na zawsze.

     W dalszej części posiedzenia wystąpił mgr Dobrowolski z Warszawy ,który mówił o losach krakowskiej Żegoty. Mówił o swoim ojcu który skończył Liceum im. Sobieskiego w Krakowie. Następnie studiował prawo, wstąpił do organizacji pacyfistów. Wychowywał się w środowisku żydowskim. Na początku wojny wstąpił do PPS-u który ratował Żydów a następnie do Żegoty, która powstała 12 marca 1943r. Była ona finansowana w 70 % przez rząd na emigracji. M.in. w Żegocie był znany etnograf prof. Tadeusz Seweryn. W kierownictwie Żegoty były po 2 osoby z 4 organizacji takich jak PPS, WRN, Stronnictwo Demokratyczne i Stronnictwo Ludowe a także 2 Żydówki. Żegota identyfikowała miejsca ukrycia Żydów np. u rodziny prof. Aleksandrowicza. Dostarczała jedzenie i lekarstwa do obozów i miejsc ukrycia Żydów na terenie całej Małopolski. Obecnie w Krakowie w Fabryce Schindlera znajduje się wystawa „Żegota ukryta”.

       Prof. Aleksander Skotnicki przedstawił sylwetkę Ireny Sendlerowej –Sprawiedliwej Wśród Narodów Świata. Była ona polonistką, działaczką społeczną, pacyfistką. Ojciec wpoił jej zasadę, że ludzi dzieli się na dobrych i złych i nie ma tu znaczenia ani religia ani narodowościowość. Nigdy nie pogodziła się z losem ofiar wojny szczególnie dzieci. Mówiła; Pokonać miłość zatrzymania miłością oddania. To co najcenniejsze każdy ma w sercu. Lepiej jest dawać niż otrzymywać. Prof. Skotnicki mówił bardzo przejmująco o tym wspaniałym człowieku jakim była Sendlerowa. W 1965r. przyznano jej medal Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata za uratowanie niezliczonych dzieci żydowskich. Otrzymała też nagrodę Jana Karskiego, Aleksander Kwaśniewski odznaczył ją Orderem Orła Białego. Jej dewizą życiową była mądrość z Talmudu: „Kto ratuje jedno ,życie to jakby cały świat ratował”.

     Prof. Skotnicki też bardzo ciekawie mówił o siostrach Karmel. To krakowskie Żydówki z ul. Józefa 1.które ukochały polską mowę i były przywiązane do polskiej kultury. Henryka Karmel pisała: A ja nie mogę szukać ojczyzny od nowa, bo mnie zaczarował wdzięk polskiego słowa, na zawsze uroczył rytm polskiej poezji i z Polską zjednoczył przemożnymi więzy. I wszystko, co wgłębi duszy mojej słyszę, w wierszach zwykłych ,prostych polskim słowem piszę. Niestety podzieliły one los innych Żydów polskich w czasie II wojny światowej. W 1942r. znalazły się getcie w Podgórzu a następnie w obozie płaszowskim. W 1943 r. los rzucił je do pracy w obozie fabryki HASAG w Skarżysku- Kamiennej na najcięższym oddziale produkcyjnym określanym jako karny obóz śmierci. Jedynym przebłyskiem światła jest dla nich poezja. W swoich wierszach opisują dramatyczną obozową rzeczywistość ,poczucie grozy i przemijania, lęk przed przyszłością. A o północy w barakach strach, ślepia wytrzeszcza z każdego kąta ,w krąg zakamarków ciemnych się pląta, koszmarnym cieniem jawi się w snach. tak pisała Ilona Karmel. Twórczość sióstr Karmel ma nie tylko wartość emocjonalną i artystyczną ,to przede wszystkim wstrząsający dokument Holokaustu. Po szczęśliwie przeżytej wojnie wyemigrowały do USA gdzie kontynuowały twórczość literacką. Wiersze te były wydawane zagranicą w tomiku zatytułowanym „Śpiew za drutami” W 2015r. dzięki staraniom prof. Aleksandra Skotnickiego wiersze sióstr Henryki i Ilony Karmel zostały opublikowane przez Wydawnictwo Austeria. Na zakończenie uroczystego posiedzenia wiersze obozowe sióstr Karmel recytowały studentki Akademii Sztuk Teatralnych w Krakowie Emma Herdzik i Paulina Sobiś. Mnie najbardziej utkwił w pamięci fragment wiersza opisujący pragnienie chleba. Fragment bardzo wstrząsający i sugestywny.

Szanowna Pani,

Dzięki za wzmiankę o moim wystąpieniu. Uwagi do tekstu.

1. Przewodniczący Gminy Żydowskiej w Krakowie, bardzo szanowany i zasłużony Pan Jakubowicz (z którym wielokrotnie przeprowadzałem wywiady dla BBC i innych zachodnich mediów) ma na imię Tadeusz. Wypada je podać skoro podała Pani imiona innych pleno titulo. Wypada też wymienić konsulów USA i Niemiec z imienia i nazwiska, jak również podać imię słynnego krakowskiego prof. Juliana Aleksandrowicza z mej relacji.

1.Mój Ojciec dr. Stanisław Wincenty Dobrowolski (prośba o wymienienie Jego imion, bo Dobrowolskich jest jak psów) nie wychował się w środowisku żydowskim jak Pani napisała. Jak powiedziałem miał 7 kolegów Żydów w klasie w Liceum Sobieskiego i jako zawodnik tenisa stołowego drużyny akademickiej grał z zawodnikami żydowskiej drużyny akademickiej „Macabi”. Wspomniałem tylko, że środowisko liberalnej inteligencji krakowskiej nie było antysemickie w przeciwieństwie do endeckiego.

2.Krakowskiej Żegoty nie tworzyły 4 partie, jak Pani wspomniała, lecz 3: PPS-WRN, SD i SL. PPS-WRN (Wolność Równość Niepodległość) to jedna partia.

3. Żegota nie "zidentyfikowała miejsca ukrycia np. prof. Aleksandrowicza" jak Pani nadmieniła, lecz znalazła prof. Julianowi Aleksandrowiczowi i jego rodzinie mieszkanie i ukryła ich tam po ich ucieczce z getta kanałami, co było wielokrotnie opisywane w literaturze przedmiotu i prasie.

4. Na imię mam Jacek.

5. Szkoda, że nie wspomniała Pani o stwierdzeniach Dyr. Muzeum Holocaustu w LA Paula Nussbauma dotyczących silnego odrodzenia antysemityzmu na Węgrzech, ojczyźnie jego przodków i o sytuacji w Polsce, którą odwiedził i miał wrażenie, że lepiej sobie radzimy z antysemityzmem, który, niestety, w naszej części Europy znów podnosi głowę.

 Byłbym Pani bardzo wdzięczny za zamieszczenie sprostowania. Bardzo dziękuje.

Pozdrawiam,

Jacek Dobrowolski