- Czas potrzebny na przeczytanie tego tekstu to około 2 minuty.
Autorka jest absolwentką i doktorantką historii Wydziału Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Uzyskała stypendium Fundacji Lanckorońskich i Polskiej Misji Historycznej w Würzburgu oraz grant Narodowego Centrum Nauki.
Jej główne zainteresowania dotyczą pogranicza polsko ? litewsko ? krzyżackiego w okresie późnego średniowiecza. Książkę dofinansowało Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie powstał w Palestynie w r. 1190. Odegrał wielką rolę w dziejach naszego kraju od 1226 r., kiedy Konrad Mazowiecki powierzył zakonowi obronę Mazowsza przed Prusami. Do r. 1283 zakon podbił Prusy i stworzył własne państwo ? Prusy Krzyżackie, zaś w latach 1308-9 opanował Pomorze Gdańskie i rozpoczął wojny z Polską /1308-1521/, zakończone w r. 1525 sekularyzacją i powstaniem lennego świeckiego księstwa ? Prus Książęcych. Krzyżacy stali się tematem dzieł literackich, filmowych i malarskich. Książka M. Brody rzuca wiele światła na medycynę zakonu w XIV-XV stuleciu.
?Wstęp? podaje znaczenia mian: medyków, lekarzy ran, chirurgów ii. Treść książki dotyczy okresu od 1323 r., z którego pochodzi wzmianka o pierwszym lekarzu krzyżackim do 19.X.1466 r., kiedy wskutek zawarcia drugiego pokoju toruńskiego doszło do zmian terytorialnych państwa zakonnego. Książka ma cztery duże rozdziały.
Pierwszy ?Tło? omawia: średniowieczną medycynę Europy, opartą na wiedzy grecko ? rzymsko ? arabskiej, rolę klasztorów, wyodrębnienie ?lekarzy? i ?chirurgów?, rozwój uczelni od Salerno do wydziałów lekarskich uniwersytetów oraz powstawania wspólnot pielęgnujących chorych, w tym zakonu krzyżackiego. Następnie wykłada o osobach i działalności dworskich lekarzy dynastii Luksemburgów, Andagawenów i Piastów, a więc Czech, Węgier i Polski w czasach pojawienia się pierwszych lekarzy zakonu krzyżackiego.
Drugi rozdział ?Kim byli? w trzech podrozdziałach przedstawia lekarzy: wielkich mistrzów zakonu, pruskich miast i ?specjalistów? leczenia ran i oczu. Pierwszym był magister Frugerius /1323/, po nim dalsi przyboczni lekarze wielkich ministrów w Malborku. Lekarze w miastach pruskich pojawili się nieco później. Lekarze ran, chirurdzy i okuliści zwykle nie byli stale związani z dworami komturów i miastami pruskimi, a miewali też praktyki w innych dziedzinach. Mało wiemy o litotomistach.
Trzeci rozdział ?Skąd pochodzili?? omawia sylwetki i działalność dwu grup lekarzy: miejscowych, urodzonych na ziemiach krzyżackich i cudzoziemców na nie przybyłych.
W ostatnim rozdziale ?Czym się zajmowali? mamy wnikliwe przedstawienie ówczesnej diagnostyki i terapii, udziału lekarzy w kontaktach dyplomatycznych /jako lekarze przyboczni lub posłowie/ oraz dochodów zwykle bardzo majętnych medyków.
Zakończenie reasumuje treść książki. Zamieszczona po nim 24-stronicowa tabela jest listą lekarzy krzyżackich z lat 1323-1466. Podaje ona: imię czasem z nazwiskiem, pochodzenie, chronologię źródeł i ich dane oraz charakterystykę medyków. Z ponad stu wymienionych większość była znana pod imieniem /rzadziej i nazwiskiem/, jedna trzecia pozostała anonimowa. Tabela nie objęła lekarzy zaangażowanych przy beatyfikacji błogosławionej Doroty. Wykaz skrótów użytych w przypisach liczy dwie strony, wykaz różnojęzycznych źródeł i literatury /archiwalne, drukowane i opracowania/ - 24, a obszerne streszczenie angielskie ? pięć. W książce występuje około 750 przypisów podających dane piśmiennictwa, a często dodatkowe informacje lub cytaty.
Książka jest oparta na bardzo licznych, cennych źródłach i literaturze. Świadczy o wręcz benedyktyńskim trudzie autorki i świetnym opanowaniu warsztatu naukowego. Godnym uznania jest, że temat książki i jego rozwiązanie wzbogacają naszą wiedzę o średniowiecznej medycynie, zwłaszcza państwa krzyżackiego oraz o stosunkach polsko/litewsko/krzyżackich.
Zasługą znanej oficyny Universitas jest strona edytorska. Wielobarwna okładka ma na swym froncie reprodukcję ?Leczenia głupoty? Hieronima Boscha, a z tyłu ? wyimki z wydawniczych recenzji.
Treść książki można polecić historykom, zwłaszcza średniowiecza, historykom medycyny, a także innym zainteresowanym tematyką dzieła.
Universitas Kraków 2013, s. 226